દેવરખી ભાઈ મેઘવાળે દેશીંગાની ભાદર નદીમાં ડૂબી જતા કેટલાય માણસોને બચાવ્યા છે .

દેવરખીભાઈ દેશીંગામાં જન્મેલા એક વિશિષ્ટ  વ્યક્તિ હતા.તેને પરગજુ કહેવા પડે  . તેણે  વર્ષાઋતુમાં  ભાદર નદીમાં  નાહવા પડેલા  ઘણા  માણસોને  ડૂબી જતા  બચાવેલા છે  .પણ એ બાબત  કોઈની શાબાશીની કે બીજી કોઈ પ્રકારની  આશા રાખ્યા વગર  ,
कर्मण्येवा धिकरस्ते  माँ फलेषु  कदाचन  એ શ્રીમ દ્ભગ વદ ગીતાના  વાક્ય વિષે  કશું જાણતા  નોતા   પણ   તેમની વર્તણુક  એ પ્રકારની  હતી   . હું  તેમના  બે  દૃષ્ટાંત   આપું છું   .તે પહેલાં તેમના નામનો  અર્થ  કહું છું   . દેવરખી એ દેવર્ષિનો  અપભ્રંશ શબ્દ છે  . દેવર્ષિ  એ  નારદ ઋષિનું  નામ છે  .  વેદમાં  અને લોકભાષા  માં  “ષ “અક્ષર નો ઉચ્ચાર  ઘણી  વખત “ખ ” કરવામાં આવે છે  . એવી રીતે”  મારખી ” એ મહાઋષિ  શબ્દનું અપભ્રંશ  છે   . મહાઋષિ  (મહર્ષિ ) એ વિશ્વામિત્ર ઋષિનું  નામ છે  .
ઉનાળામાં  સુકીભઠ  થઇ  ગએલી  ભાદરમાં  જ્યારે નવા પાણીનું આગમન થઇ રહ્યું  હોય  એ પાણીને  જે માણસ પહેલ વહેલું જુવે  એ  હર્ષની કિકિયારી  કરતો દોડતો  ગામ તરફ આવે   . “પાણી આવેસ પાણી આવેસ” અને ગામના લોકો
દોડતા નદી તરફ પાણી જોવા આવે  એમાં દેવરખી ભાઈ પણ હોય  . જોત જોતામાં તો  નદી બે કઠો કઠ  થઇ ગઈ ,   હોય   પાણી  પુર જોસથી  ધસતું આવતું હોય   . અને આવા પાણીમાં  બારથી પંદર  વરસની ઉમરના નાદાન   છોકરા  પહેરેલાં કપડાં કાઢી નાખી  નાગા પુગા  પાણીમાં ખાબકે  એક વખત એક રતિલાલ  કરીને  છોકરો  નાહવા પડ્યો  .આ રતિલાલ  એ રૂગનાથ  રૂઘા નો મોટો ભાઈ આ રૂઘા નું દરબારે ટીટો નામ પાડેલું  આ રુઘાના અહિંસક  સિદ્ધાંતો  વિશેની રમુજી વાત મેં “આતાવાણી ” માં લખી છે  . રુઘાનો નાનો ભાઈ  મગન બી। એ  સુધી ભણેલો  બાકી રુઘો અને રતિલાલ  ચાર ચોપડી  ગુજરાતી ભણેલા    . મગને એના આખા કુટુંબને  કલકત્તા  લઈ ગએલો  હાલ એ કુટુંબ કલકત્તા વસે છે  .
નદીમાં આવતા પાણીને જોવા માટે   લોકો નદી કાંઠે  ઉભા હોય અને છોકરાઓ નાહતા હોય  . દેવરખી ભાઈ  પણ પાણી જોવા માટે નદી કિનારે ઉભા હોય  . પાણીમાં  નાહતાં નાહતાં રતિલાલ ડૂબવા માંડ્યો  . દેવરખી ભાઈએ આ દૃશ્ય જોયું  .  અને તેઓ  પહેરેલે કપડે નદીમાં ખાબક્યા  અને ડૂબતા રતિલાલને    ઉચકી લીધો અને નદી  કિનારે મૂકી દીધો  .અને પોતે  એમ ને એમ   પલળેલે  કપડે  પાણી જોવા ઉભા રહી ગયા   . એ નતો કપડાં બદલવા  પોતાને   ઘરે ગયા કે  ન રતિલાલને લઈને  એના બાપને સોંપવા  અને  બાપના મોઢેથી  આભાર નો શબ્દ  સંભાળવા  રતિલાલને ઘરે  ગયા  .
ગામ લોકોએ  રતિલાલના બાપ ધનજી ભાઈ  ઉર્ફે પોલા  ભાઈને કીધું કે આજ જો દેવરખીએ રતીયાને  દ્બ્તો નો બચાવ્યો હોત તો  રતીયો તણાઈ જવાનો હતો  .
એક વખત  જુણેજ ગામનો કડવો મેર   કુતિયાણા  નજીકના કોઈ ગામે  પોતાના સગાને ત્યાં  ભર ચોમાસે   સગાને કોઈ કામમાં મદદ કરવા અથવા  મહેમાન ગતી માણવા ગએલો  . અને  પછી જુણેજ પોતાને ગામ આવવા  પાછો ફર્યો  . સગાઓએ   રોકાઈ જવા ઘણો સમજાવ્યો  કેમકે   કુતિયાણા  પાસેની મોટી ભાદર   ભરપુર  પાણીથી વહેતી હતી  .અને આ ભાદર અને દેશીંગા પાસેની નાની ભાદર કડવાને પાર કરવાની હતી   .
કડવાને મૃત્યુ  પોકારતું હશે  એટલે  કડવે કોઈનું માન્યું નહિ  અને હાલતો થઇ ગયો  . કડવો પહેરેલે  કપડે  મોટી ભાદરમાં  પડ્યો અને નદી પાર કરી ગયો  .અને પછી દેશીંગાને માર્ગે  ચાલવા માંડ્યો  . આ રસ્તે લગભગ ત્રણ માઈલ સુધી  પાણી બહુ ઊંડું ન હોય   બહુ બહુ તો  ગળા સમાણું હોય   .  પણ પછી  દેશીંગા આવે ત્યારે  ત્યાની  નાની ભાદર  વેગવાળા પાણીથી વહેતી હોય   .  આવા પાણીમાં  ઉતરવાનું જોખમ  ભાગ્યેજ કોઈ લ્યે   એક પ્રસંગ યાદ આવ્યો જે કહું છું  . મયુર  કન્ડોરીયાના દાદા વિરા ભાઈના   બાપ કરસન  ભાઈ  કે જે  મુજફ્ફર દરબાર  નાં  મિત્ર  ભોજબાપાના દિકરા  આ કરસન ભાઈ   નદીકાંઠા નાં  ખેતર ગએલા અને ઘેર પાછા આવવું હતું  . પણ તેઓએ   ભરપુર વહેતી ગાંડી  તુર નદી  ઊતરવાનું મૂર્ખાઈ ભર્યું સાહસ ન કરતાં બાવળના ઝાડ  ઉપર ચડી જઈને ભૂખ્યા રહીને બે રાતો વિતાવી  એક કાળો નાગ પણ જીવ બચાવવા  કરસન ભાઈ બેઠા  હતા  , એ બાવળ ઉપર  કારણ ભાઈથી નજીક  બેસીને વિશ્રાંતિ લીધી  . એ માણસ નોતો કે    વિના કારણ  કોઈને મારી નાખે  . . કરસન ભાઈ  પછી પાણી ઉતર્યું અને ઘર ભેગા થયા  . આ પ્રસંગની વાત કરસન  ભાઈ કરતા  હોય કે હું નાગ બાપાને કહેતો હતો કે  બાપા તમારે  કરડવું હોય તો ખુશીથી કરડજો   પાણીમાં બૂડી જઈને મરવા કરતાં  તમારા ઝેરથી  હું મારીશ એ મને વધારે ગમશે   . આં આતો નાગ જેને હિંદુ લોકોએ  દેવ ની  કક્ષા  માં મુક્યા  છે  એ વિનાકારણ કદી કોઈને વિના કારણ  પજવે નહિ  . અને આજ વિશ્વાસે હું  નાગ દેવતાને  મારા ખુલ્લા હાથ થી  આસાની થી પકડી લઉં છું  .
થાકેલો અને ભૂખ્યો કડવો દેશીંગાનાં  નદી કાંઠે  આવેલા  પાદરીયા  પીપરા  પાસે નદી ઉતરવાના  વિચારમાં ઉભો રહ્યો  . નદીના આ કાંઠે  પાણી જોવા ઉભેલા લોકોએ  કડવાને  કીધું કે  થોડી વારમાં  અમો હુડી વાળાને મોકલીએ છીએ એ તુને નદી પાર કરાવીને  ગામમાં લઇ આવશે  .હુડી એ  ચાર તુમ્બડાને     દોરડા વડે ગૂંથીને  બનાવી હોય  જેમાં વચ્ચે એક માણસ  બેસે  અને પોતાના પગની મદદથી  પાણી તરે  જે માણસને  પાર ઉતારવો હોય એ માણસ  હુડીના   પાછળની  દોરી પકડીને આવે પાણીમાં પગ પછાડતો પછાડતો   . એનું જે  સામાન હોય એ હુડી  વાળો પોતાના માથા ઉપર મુકે અને એને એક હાથે પકડી રાખે અને બીજા  હાથ અને બે પગ વડે  પાણી કાપીને નદી કિનારે  આવે  .
પણ કડવો કોઈનું માન્યો નહિ  . અને મગરૂરીથી  બોલ્યો  મોટી ભાદર  તરીને હું અહી સુધી આવ્યો છું તો આ તમારી  ભાદર્દી મને શું  કરી શકવાની હતી  .પણ કડવાને ક્યા ખબર હતી કે  આ ભાદરડીજ  તુને ભરખી  જવાની છે  .
કડવો નદીમાં ખાબક્યો  નદી વચ્ચે આવ્યો  . થાકેલો અને ભૂખ્યો કડવો  ડૂબવા માંડ્યો  આ ડૂબતા  કડવાને  દેવરખી ભાઈએ  જોયો  .પણ દેવરખી ભાઈ જેનું નામ એ કંઇ  જાલ્યો રહે  . ઇતો  પહેરે કપડે કડવાને બચાવવા  નદીમાં પડ્યા  અને ડૂબતા કડવાને ઉચકી  લીધો  . અને મહામુસીબતે  નદી પાર કરી રહ્યા હતા  . પણ ઘભરએલો  કડવો  બચવા માટે વલખાં મારતો હતો  . એ દેવરખી  ભાઈનું માથું  દબાવી  એના ખભા ઉપર ચડી બેઠો  .  ક્યાં  સવાછ  ફીટ ઉંચો કડવો અને ક્યાં આ પાંચ ફીટ બે ઇંચના દેવરખી   ભાઈ    હવે  દેવરખી  ભાઈ  ને ડૂબવાનો વારો આવ્યો   . પછી ન છુટકે  પોતાનો જીવ બચાવવા  કડવાને પડતો મુકવો પડ્યો   . અને માંડ  દેવરખી ભાઈ બચી શક્યા।  અને કડવો તણાઈ ગયો   . બીજે દિવસે પાણી  ઉતર્યું અને કળવાની લાશ  ઠાકોરના તળ પાસે દેખાણી  . જુણેજ કડવાના  મૃત્યુના માઠા સમાચાર  એના સગા વ્હાલાઓને  આપવામાં આવ્યા  . સગાઓએ  આવીને ક્ડવાની  લાશનો અગ્નિ સંસ્કાર   કર્યો
आगाह अपनी मौतसे  कोई बशर नही   , सामान सो बरस्का  पलकी खबर नहीं  .
आगाह = जानकार     बशर = मनुष्य