अब जंगे युरुप ख़त्म हुवा अब जपान बाकी है उसको हम मिन्टोमे कुचल देंगे .

મિલ્ટ્રીમાં   મને સખત મહેનતનું કામ સોંપ્યું હતું એ વાત  હું લખી ચુક્યો છું  .પથ્થરિયા કોલસા તોડવાનું કામ  તો કેટલુંક  હોય  ,એ બંધ કર્યા પછી  મને ફક્ત સખત મહેનત કરાવવાના હેતુથી  તીકમ થી જમીનમાં  ઊંડો ખાડો ખોદવાનું કામ સોંપ્યું  . તેઓના કહ્યા પ્રમાણેનો  ખાડો ખોદાય જાય એટલે  એ ખાડો પૂરી દેવાનો અને એના ઉપર પાણી છાંટી ગોઠણ ભેર થઈને  લાકડાના ચોરસાથી ખાડો દબાવવાનો  અને પછી બીજો ખાડો ખોદવાનો  અને એને પૂરીને એના ઉપર પાણી છાંટીને દબાવવાનો  પછી પ્રથમનો ખાડો જે પાણી નાખીને દાબીને  તૈયાર કર્યો હોય  . અને સુકાઈ ગયો હોય  ,એને ફરી ખોદવાનો  આમ ગધા મજુરી કર્યા કરવાની  .આમ  બે મહિના જેટલો સમય કામ કર્યું હશે  . હું ન થાક્યો પણ ઓફિસરો થાક્યા  ,એટલે મને જે હું પ્રથમ કામ કરતો  સ્કુલે જવાનું વગેરે  કરતો હતો  ,એ કામ સોંપ્યું  . અને માસ્તરોને કીધું કે એ ભણે તો ભલે ન ભણે તોપણ ભલે એની સાથે તમારે લમણાઝીક  કરવાની નથી  . પણ પરિણામ એ આવ્યું કે  મને કોઈ બોલાવે પણ  નહી  માસ્તરતો ઠીક પણ   સાથી મિત્રો પણ ન બોલાવે  .મેતો મારે નહિ અને ભણાવે પણ નહિ  .એવી મારી દશા થઇ  . હું સખત મહેનતથી  નોતો  કંટાળ્યો  એટલો આ પરીસ્થિતિથી  કંટાળી ગયો  . આ વખતે મને ગાલિબનો શેર  યાદ આવ્યો  . એ એની માશુકને કહે છે કે
बोसा न दिजे न दीजिये  दुशनाम ही  सही
आखिर जुबां तो रखते हो गर दहा नहीं 
મતલબકે  તું મને ચુંબન  ન કર તો કંઈ નહિ  છેલ્લી બાકી ગાળો  દે  આમ મારી તું ઉપેક્ષ કરે છે  એ મને નથી  ગમતું  મોઢું ન હોય તો  કંઈ  નહિ  ,તારા ડાચામાં  જીભ તો છેને  ગાળો દે પણ મારી ઉપેક્ષા ન કર  .
આવું આવું થોડા દિવસ ચાલ્યું  ,અને સમાચાર મળ્યા  કે  જર્મનીના  જુવાનોને  રશિયાનો બરફ ભરખી ગયો  ,પછીતો ઉત્સવ મનાવ્યો રજા  પડી
ખાવા પીવાના  જલસા થયા   , એક જમાદાર તરીકે ઓળખાતો ડોગરા રાજપૂત હતો  . તેને ભાષણ કર્યું કે   ,
अब जंगे युरुप ख़त्म हुवा  अब हमारी सामने  जपान है  उसको तो हम  मिनटोंमे  कुचल देंगे  . એક વાત રમુજી જેવી કરી દઉં   એક જવાને એક ઓફિસરને મારી  તરફ  આંગળી  ચીંધીને  પૂછ્યું  . साब इसका नाम  सिकन्दरलाल  जटाशंकर  जोशी है  ऐसा नाम कभी हो सकता है ? હવે ઓફિસર કહે કે તારી વાત સાચી છે  .એવા નામ હોય એ નવાઈ કહેવાય  .એમ કહેવામાં પોતાની મોટાઈને આંચ આવે  એટલે પોતે બહુ જાણકાર છે  .અનુભવી છે  . એવું દેખાડવા  એ બોલ્યો  . हां ए  लोक की  जातिमे ऐसे नाम होते है  .પછી આપણે  સહુ જાણીએ છીએ એમ જાપાનના  નાગાસાકી અને  હિરોશીમા  શહેર ઉપર  અણુ  બોમ્બ ઝીકાણાં  અને જાપાને ધોળો વાવટો  ફરકાવી  શરણાગતિ  સ્વીકારી અને  બીજું વિશ્વ યુદ્ધ સમાપ્ત થયું  .પછી  મારા જેવા નકામાં લાગતા  જવાનોને  પાણીચું આપ્યું  .અને રેલ્વે વારંટ  આપી  .  અને છુટા કર્યાનું સર્ટિ ફિકેટ  આપી  વિદાય કર્યા  . મારા વોરંટમાં  પોરબંદરની ટીકીટનું  લખી આપ્યું  .કેમકે મેં મારું ખોટું સરનામું પોર બંદર   આપેલુ   . હું જેતલસરથી  પોર બંદરની  ગાડીમાં ન બેસ્તાં  સરાડીયા જતી ગાડીમાં બેસી ગયો  . હું ઘરે આવું છું એવા ઘરે સમાચાર આપવાનો મને ટાઈમ  નોતો  મળી શક્યો  .એટલે હું ઓચિંતો  મિલ્ટ્રી ના યુનિફોર્મ માં   ઘરે પહોંચ્યો  . અને  ઘરનાં  સહુ હરખાઈ ગયાં  મારી વાઈફ સૌથી   વધુ હરખાણી  એના માટે તો  घर आया मेरा परदेशी  प्यास बुझी मेरी अखियाँ की  .અને પછી લાપશીના  આંધણ દેવાણા  મારી માએ  ભાનુંમાંતીને કીધું  તું તારા ધણી પાસે બેસ   હું રસોઈ કરું છું   . માએ  ફૂંક મારો તો ઉડી  જાય એવી લાપશી બનાવી  ,  લાપશી    બનાવવી  એ પણ એક કળા છે  . પાપડની ખીચી  જેવી લોચા જેવી ન હોય  . ખુબ  ત્રામ્બડીની  ધારે ઘી પીરસ્યું  .અને  જમી પરવાર્યા પછી  भानुमतीने नई  चादर बिछा दिया
शादीकी पहली रातका  एहसास करा दिया  .અને પછી  .પહેલો પહોરો  રૈન રો  દીવડા ઝાકમ ઝોળ
પીયુ કાંટાળો  કેવડો  અને ધણય   કંકુની  લોળ
બીજો પહોરો રૈનરો   વાધ્યા  હેત સનેહ
ધણ  ત્યાં ધરતી થઇ રહી  અને પીયુ અષાઢો  મેહ  .
ત્રીજો પહોરો રૈનરો  ઊંઘાણાં   સોણલાં  સાથ  વાલમને     વળગી જઇ  ધણએ   ભીડાવી બાથ
ચોથો પહોરો રૈનરો  બોલ્યા  કૂકડ કાગ
 ધણ  સંભારે  પોલકું અને પીયુ સંભારે  પાઘ  ..
ભાનુમતી બોલી તમે મને છોકરું કરી દીધું  .  અને પછી નવ  દસ મહિના થયા ,    એક દિ  ભાનુમતી પાણીનું   બેડું કે એવું કોઈ વજન  ઉપાડીને  ઘરે આવી  અને માને  વાત કરી કે    મા  મને પેટમાં દુ :ખે છે  . માએ  કીધું તુને  પ્રસુતિની પીડા થતી હશે  .   એમ કહી માએ  ખાટલો  ઢાળી  દીધો  . અને કીધું કે જા તું આરામ કર  અને માએ  ડેલીએ  મારા બાપાને ખબર આપ્યા કે  સુયાનીને લઈને જલ્દી ઘરે આવો  બાપા સુયાણી  મલીમાં  ભાટુને   લઇ આવ્યા  .   ઘરે આવ્યા ત્યાં તો  દીકરાનો જન્મ થઇ ગયેલો  અને તે “કુંવા  કુંવા ” કરતો ભાનુમતીના  પડખામાં પડ્યો તો  . અને
અષાઢે  માંડી એલીયું  વાદળ  ચમકી  વીજ   , ભાનુમતી એ  દીકરો જન્મયો આવી અષાઢી બીજ   . આ  દીકરો  અષાઢી બીજ અને જુલાઈની  પહેલી તારીખે જન્મ્યો છે  .અને હાલ  ન્યુ જર્સીના રટગર   યુની વર સીટીથી ઇન્ટર નેટ ઉપર  ભારતીય સંગીત પીરસે છે  અને દેવ  જોશી નાં નામે જાણીતો છે  .   

ક્રૂરતાનો બદલો ક્રુરતાથી લીધો

એક  યહુદીનો  રાબાઈ  અને એક હિન્દુનો ધર્મ ગુરુ  , યહુદીનું નામ મોજીસ  ,અને હિન્દુનું  નામ  ઉર્ધ્વ  , બંને વચ્ચે  ગાઢી  મિત્રતા    ,બંનેના  કુટુંબ  પડોશમાં રહે  ,એટલે નાનપણથીજ   ,મોજીસ અને ઉર્ધ્વ વછે પાકી દોસ્તી  .ઉર્ધ્વ આભેદ છેટ્માં જરાય માનતો નહિ
બંને એક બીજાના ઘરે જ્મી  લ્યે  .ફરક એટલોકે મોજીસનું કુટુંબ  માંસાહારી અને ઉર્ધ્વનું કુટુંબ શાકાહારી  એટલે જમવામાં  કાળજી રાખવી પડતી  . ઉર્ધ્વ ની વિશિષ્ટ પ્રકારની ચાલવાની ઢબ હતી  .માણસ સાઈકલ ઉપર જતો હોય  ત્યારે એનું શરીર ઊંચા નીચું  નોથાય  પણ  પેદલ ચાલનારનું શરીર ઊંચા નીચું થાય ખરું  .પણ આ ઉર્ધ્વની  ચાલ એવી કે એ ચાલતો જતો હોય  તોય સાઈકલ ઉપર જતો હોય એવું લાગે  . બીજું ઉર્ધ્વ નાનો હતો ત્યારે એવી વાતો કરતો કે  હું જ્યારે મોટો થઈશ ત્યારે મારા બાપા પહેરે છે  .એવી પંડિત જેવી પાઘડી પહેરીશ  ,
સમયને જતા વાર લાગતી નથી  .બંને જણા મોટા થયા  ,ધંધાર્થે   જુદે જુદે  ઠેકાણે રહેવા જતા રહ્યા  . મોજીસના લગ્ન થઇ ગયાં   ,મોજીસ એક દીકરાનો બાપ થઇ ગયો  .અને એવી રીતે ઉર્ધ્વ પણ બાળ બચ્ચાં  વાળો  ગૃહસ્થી થઇ ગએલો  .ઉર્ધ્વ વિરમગામ પાસેનાં નાનાં ગામડામાં રહે  .અને મોજીસ  અમદાવાદ રહે  .સંજોગો એવા હતા કે ત્રીસ ત્રીસ વરસનાં વાણાં વાઈ ગયાં  પણ એક બીજાને મળવાનો  મોકો મળેલો નહિ કે પત્ર વહેવાર પણ થએલો નહિ  .
એક વખત ઉર્ધ્વ ને લગ્ન પ્રસંગે નડિયાદ જવાનું થયું  ,એટલે એ નડિયાદ જવા માટે બસમાં બેસીને રવાના થયો   .વચ્ચે અમદાવાદ  બસ ઉભી રહી અચાનક મોજીસે  ઉર્ધ્વ ને જોયો  .એની ચકરી પાઘડી અને ચાલ ઉપરથી   મોજીસે ઓળખી લીધો કે આ ઉર્ધ્વ છે  .મોજીસ ઉર્ધ્વને એકદમ ભેટી પડ્યો  .ઉર્ધ્વ હેબતાઈ ગયો કે આ કોણ મને બાથે વળગી ગયો  .પછી  એક બીજા વચ્ચે ઓળખાણ  થઇ  મોજીસે ઉર્ધ્વને  કીધું  કે હવે મારે ઘરે ચાલ  ઉર્ધ્વ કહે મારે નડીયાદ જવું બહુ જરૂરી છે  .માટે હાલ હું તારે ઘરે નહિ આવી શકું  ,વળી કોઈ વખત  તારે ઘરે હું ખાસ આવીશ  . મોજીસ કહે પછીની વાત પછી પણ આજ તુને હું મારે ઘરે લઇ જવા વગર  રહેવાનો નથી   . તું જોતો ખરો મારો પાંચ વરસનો દીકરો  સેમસન  તુને જોઇને કેટલો વધો રાજી થશે  .સેમસનને તો મહેમાન બહુજ ગમે છે  .એ મેમાન ને જોઇને એની વાહે વાહે ફરે છે  .જમવા પણ એના ભેગો બેસી જાય છે  .
મોજીસના આગ્રહને આધીન થઇ  .ઉર્ધ્વ મોજીસને ઘરે ગયો  .મોજીસની વહુએ લીંબુ વરીયાળી  નાખીને  શરબતનો મોટો ગ્લાસ ભરીને ઉર્ધ્વને
પીવા આપ્યો   . પછી પોતે રસોઈ તૈયાર કરવા રસોડામાં ગઈ  .સેમસન ઉર્ધ્વના ખોળામાં બેસી જાય એની ચકરી પાઘડી પોતાના માથા ઉપર મૂકી દ્યે  .ઉર્ધ્વને  સેમસનની આવી હરકતોથી કંટાળો આવતો હતો પણ તે કંઈ બોલી શકતો નોતો   .પણ ઉર્ધ્વને  સેમસન ઉપર ઘણી ખીજ ચડતી હતી  ,
પછી મોજીસની વહુએ  સૌ  ને  જમવા બોલાવ્યા  .સેમસન ઉર્ધ્વ ના ભાણા  માં જમવા બેસી ગયો  .શીરો પૂરી અને ભીંડાનું શાક પીરસાઈ  ગયું  .અને ભજીયાં  ગરમ ગરમ મોજીસની વહુ પીરસતી જતી હતી  .સેમસન શીરો ઝડપથી ખાવા માંડી ગયો  .ઉર્ધ્વનો ખાવાનો વારોજ આવવા નાદે   ઉર્ધ્વ સેમસન ઉપર ની દાઝથી સમ સમી  ગયો હતો  .એક વખત ગરમા ગરમ ભજીયાં  આવ્યાં   .ઉર્ધ્વે સેમસનનો  હાથ પકડીને ગરમ ભજીયાં  ઉપર મસળવા માંડ્યો  .સેમસન ચીસો પાડવા માંડ્યો  કે મારો હાથ મેમાન કાકાએ દ્ઝાડ્યો  .પોતાના વહાલા દીકરાની કરુણ ચીશોથી  મોજીસ અને એની વહુનું હૃદય વલોવાય ગયું  . બંનેને ઉર્ધ્વ ઉપર બહુ ગુસ્સો આવ્યો  .એને ઉર્ધ્વના બંને હાથ બાંધી કકળતા  તેલમાં  ઘાલવા ગયાં  ઉર્ધ્વ કરગરવા માંડ્યો કે  હું તમારી ગાય છું  મને માફ કરી દ્યો  .મોજીસ બોલ્યો અમે હિંદુ નથી  ,અમે તો ગાયને ખાઈ જવા વાળા  છીએ  ગમે તેમ તોય તું મારો મિત્ર છે એટલે તુને મારી નહિ નાખું પણ તે મારા દીકરાનો એક હાથ દજાડ્યો છે એટલે અમારા શાસ્ત્ર પ્રમાણે  કોઈ તમને આંદ્ગલીનો ખોદો  મારે તો  તેનું કાંડું કાપી નાખવું  .તમારો કોઈ એક માણસ મારી નાખે તો તમારે એના દસ માણસો મારી નાંખવાં  .એમ કહી મોજીસે  ઉર્ધ્વ નાં બંને હાથના પંજા કકળતા તેલમાં બોળી  દીધા  . અને પછી ઉર્ધ્વને કીધું  બોલ તુને તારે ઘરે મૂકી જાઉં કે નડિયાદ   તું મારો  મિત્ર  છે અને રહેવાનો છો  આતો તે મારા અભોર બાળકને  ક્રુરતાથી દજાડ્યો  એનો મેં એક નાનકડો બદલો લીધો છે  .