ગામડાના દરબારોના ખોટા ખર્ચા બહુ હોય, ખુબ પૈદાશ થતી હોય છતાં દરબારો કરજે પૈસા લેતા હોય ,હું મારા ગામ (મારું ગામ નો કહો હું જે ગામમાં જન્મ્યો છું એ ગામ એમ કહો ,તમે એ ગામના જા ગીરદાર નથી કે ત।મે મારું ગામ મારું ગામ કહોછો .)દેશીંગા ના દરબારની વાત કરું તો તેમના આંધળા ખર્ચ ઉપર કંટ્રોલ લાવવા વેસ્ટર્ન ઇન્ડિયા સ્ટેટ એજન્સી ગવર્નર જનરલ કે જે ગુજરાતીમાં પ્રાંત સાહેબના ટુંકા નામે ઓળખાતો ગામ ઉપર જપ્તી બેસાડે .દરબારને બીજે ગામ રહેવાની ફરજ પાડે .અને ગામનો વહીવટ કરવા પ્રાંત સાહેબ પોતાનો અમલદાર રાખે અને દરબારને નકકી કરેલા માસિક રુપિયા આપે .અને પછી દરબારના ખુબ પૈસા જમા થઈ જાય એટલે દરબારને ગામ અને તેના પૈસા જે જમા કર્યા હોય એ આપે .દરબારને ગામની કેટલી આવક હોય ખબર છે? અધધધ દરેક ખેડૂતની પૈદાશમાં ચોથો ભાગ દરબારનો ઉપરાંત દરવરસે વેરો (ટેક્સ )રોકડા રુપિયાથી ભરવાનો આ વેરો ગામના દરેક માણસોને ભરવાનો પણ બ્રાહ્મણ ,સાધુ ,ફકીર સૈયદભાંડ ભવાયા, વગેરે લોકોને વેરો ભરવાનો નહિ .
એક વખત મુજફ્ફર બાપુના વખતમાં દેશીંગા ઉપર જપ્તી બેઠી ગામનો વહીવટ કરનાર તરીકે ચરોતરનો કોઈ અમલદાર આવ્યો .એને રહેવા માટે બાપુ રહેતા હતા એ ઘર આપ્યું .દરબારના ઘરમાં સાફ સફાઈ કરવા જે માણસ આવતા હોય એજ માણસો આવે .વહીવટદારની પત્નીને મળવા એક વખત આહેર જાતિની સ્ત્રીઓ આવી .આહેર જાતિની સ્ત્રીઓ કપાળમાં ચાંદલો નો કરે હાથમાં બંગડી પહેરે નઈ ,માથા ઉપર કાળા રંગની ઉનની ઓઢણી ઓઢે લાલ કે પર્પલ રંગનું કાપડું અને ઘાઘરાની જગ્યાએ લાલ રંગનું જાડું પેરણું પહેરે .આયરકે “નોકની ડોંડી ભણી હેન્દોય બેનો મળવા આવી ત્યારે ગોવો કરીને એક માણસ ઘરમાં સાફ સુફ કરતો હતો .અમારી બાજુની ભાષા બહારના માણસોને તોછડી લાગે આવા ઘરકામ કરવા વાળા નોકરોને તોછડાઈથી બોલાવે જે અમલદાર હોય એ લોકો પણ ગુજરાતી ભાષા વિવેક વાળી નામની પાછળ ભીનો પ્રત્યય લગાડીને બોલે .પણ હવે પરિસ્થિતિ બદલાય ગઈ છે .હું જુનો માવેરો ભરવાનો ણસ છું એટલે જૂની વાતો આપની આગળ કરી રહ્યો છું
કામદારની વહુને મળવા આવેલી આહેર બેનો મળીને જતી રહી ત્યારે કામદારની વહુએ ગોવલાને બોલાવ્યો( આ મોટા અમલદારો નાના માણસ માટે વપરાતો શબ્દ છે
.હૂતો એને મારા ગામ સગપણે કાકો કહીશ )ગોવાભાઈ અહી મારી પાસે આવોને?ગોવાકાકા એની પાસે ગયા .બેને ગોવાકાકાને પૂછ્યું આબધી બેનો મને મળવા આવેલી એ બધી વિધવાઓ હતી ?ગોવાકાકાએ કીધું હાબેન એબધી બાઈઓ વિધવા હતી .ઘણા માણસને પોતાને નથી આવડતુંકે મને ખબર નથી .એમ કહેવામાં સંકોચ થતો હોય ,એટલે હા એ હા કહી દ્યે અમદાવાદમાં નવરંગપુરા પોલીસ સ્ટેશનમાં એક મોહનસિંગ કરીને હેડ કોન્સ્ટેબલ હતા .નામ તો એનું મોહન હતું એનું મોહન હતું પણ એના ઉપર જરાય મોહ થાય એવું એનું મોઢું હતું બાયડી ઓથી તો ભૂલમાં એનું મોઢું જોવાય જાય તો મો મચકોડે ,આ મોહનસિંગ પોલીસવાળાઓને શિખામણ આપેકે તમે તમારા પોલીસ ડ્રેસમાં ઉભાહોય ત્યારે અજાણ્યો કોઈ માણસ રસ્તો પૂછે .અને તમને એ રસ્તાની ખબર ન હોય તો તમારે એમ નો કહી દેવું કે મને ખબર નથી .એને એમ કહી દેવાનું “નોકની ડોંડી ભણી હેંડ્યો જા”એમ આ ગોવાકાકાએ બેનના જવાબ માં હા ભણી દીધી બેન વિચાર કરતાં થઇ ગયાં કે ગામમાં આટલી બધી વિધવાઓ કેમ છે .કોઈ મોટું ધીગાણું થયું હશે પુરુષો બધા મારી ગયા હશે ?સૌરાષ્ટ્રના ધિંગાણાંની ઘણી વાતો બેને ઘણી સાંભલીયુ હોય .જયારે પતિ ઓફિસેથી ઘરે આવ્યા ત્યારે બેને તેમને પૂછ્યું આ ગામમાં આટલી બધી વિધવાઓ કેમ છે?પતિએ ચોખવટ કરી એટલે બેનને નિરાંત થઇ .દરબારોને એક વધુ વેરો ભરવાનો આવતો એને ધ્રુબક વેરો કહેતા દરબારને ત્યાં લગ્ન હોય ત્યારે આ ધ્રુબક
રાષ્ટ્ર
મારી ધર્મપત્નીને આ બ્લોગ સમર્પિત છે.
ગુજરાતી પ્રતિભા પરિચય – નવા પરિચય
આતાવાણી 
સરસ
દરબારની વાતમા આ વાત મઝાની લાગી.
એક વાર એક વૃદ્ધ સ્ત્રી પોતાની પુત્રવધુ સાથે બીરબલ પાસે જઈને બીરબલને કહ્યું, ‘મારા પુત્રએ વીસ વર્ષ સુધી શાહી ફોજમાં રાજયની સેવા કરી, પણ હવે એ આ દુનિયામાં નથી. અમે બે સ્ત્રીઓ તદ્દન નિરાધાર બની ગઇ છીએ. અમારી પાસે આવક નથી.’
તેમની વાત સાંભળી બીરબલે કહ્યું, ‘તમારા દુ:ખને હું સમજી શકું છું. બાદશાહ અકબર દયાળુ છે. એ તમારી મદદ કરશે. હું તમને કહું એમ તમે કરશો તો તમારું કામ થઈ જશે.’
બીજા દિવસે દરબાર ભરાયો. વૃદ્ધ સ્ત્રી પોતાની પુત્રવધુ સાથે દરબારમાં હાજર થઈ. તેણે કહ્યું, ‘જહાંપનાહ! મારા પુત્રની આ તલવારે અનેક યુદ્ધો જીતાડયા છે. હવે એ હયાત નથી તો આપ આ તલવારને તમારા શસ્ત્રાગારમાં જગ્યા આપો.’બાદશાહે તલવાર જોઈને કહ્યું, ‘આ કાટ ખાધેલી સાવ જૂની તલવાર અમારા કંઈ જ કામની નથી.’ વળી, બાદશાહે તેમના એક સેવકને હુકમ આપ્યો, ‘આ તલવાર એને પાછી આપી દો. સાથે પાંચ સોનામહોર પણ આપો’. બાદશાહનું એવું વર્તન જોઈને બીરબલને નવાઈ લાગી. માત્ર પાંચ સોનામહોર!
બીરબલે બાદશાહ અકબરને કહ્યું, ‘જહાંપનાહ! શું એ તલવારનું હું નિરીક્ષણ કરી શકું?’ બાદશાહ અકબરે કહ્યું, ‘હા, બીરબલ તું પણ નિરીક્ષણ કરી લે.’ બીરબલે તલવાર હાથમાં લીધી અને ઝીણવટપૂર્વક નિરીક્ષણ કરવા લાગ્યો.ઘડીકમાં આમ ફેરવતો, તો ઘડીકમાં નીચેની બાજુ જોતો, તો ઘડીકમાં તલવારની મુઠ જોતો.
બાદશાહ પણ બીરબલની આ હરકત જોઇ વિચારમાં પડયા. છેવટે ન રહેવાતા પૂછ્યું, ‘શું થયું બીરબલ?’ ‘કંઈ નહીં જહાંપનાહ! જો કે મને વિશ્વાસ હતો કે તલવાર સોનાની બની જશે.’ ‘હેં, શું કહ્યું… સોનાની?’ બાદશાહને બીરબલની વાતથી નવાઇ લાગી.‘હા જહાંપનાહ! એક પારસ જે માત્ર એક પથ્થર હોય છે, તેના સ્પર્શથી લોખંડ સોનું બની જાય છે. તો આપના જેવા પરોપકારી બાદશાહના હાથનો સ્પર્શ પામ્યા પછી પણ…’ બીરબલે જાણી જોઇને વાકય અધૂરું છોડયું.બાદશાહ બીરબલની વાતથી બેચેન બની ગયા. તેમણે કહ્યું, ‘જે કહેવું હોય તે સ્પષ્ટ કહે.’ બીરબલે કહ્યું, ‘સામાન્ય પથ્થરમાં અને પારસમાં આ જ ભેદ હોય છે. બંને પથ્થર એકના સ્પર્શથી સોનું બને તો બીજાનો સ્પર્શ ઇજા કરે. મદદ માટે આવેલી આ સ્ત્રીઓ ખુશ થવાને બદલે દુ:ખી થઈ ગઈ.’
અકબર બાદશાહ બીરબલના કહેવાનો ભાવાર્થ તરત સમજી ગયા. તેમને થોડી શરમ પણ ઊપજી. તેમણે એ જ વખતે હુકમ કર્યો, ‘આ સ્ત્રીને તલવારના વજન બરાબર સોનામહોરો આપવામાં આવે અને જીવે ત્યાં સુધી તેમને ખરચા-પાણી આપવામાં આવે.’ તરત જ હુકમનું પાલન કરવામાં આવ્યું.આમ બીરબલે ચતુરાઇથી વૃદ્ધ સ્ત્રી અને તેની પુત્રવધુને આજીવિકાનું સાધન કરાવી આપ્યું. બંને સ્ત્રીઓ બાદશાહ અકબર અને બીરબલને દુવાઓ આપતી ઘરે ગઇ
પ્રગ્નાબેન
સરસ અકબરની વાત વાંચવા આપી .તમારો આભાર .
આ તમારી વાત ઉપરથી મને ગોંડળ ના રાજવી ભગવતસિંહ બાપુની વાત યાદ આવી .એક જવાન બહારવટિયા સામે લડતા મારી ગયો એ ગોંડલ ની પોલીસ ના સ્પેશીયલ ફોર્સમાં નોકરી કરતો હતો . કોઈએ જવાનની વિધવા સ્ત્રીને ગોંડલ મહારાજા ભગવત સિંહ ને પેન્શન મેળવવા બાબત રૂબરૂ મળવાનું કીધું .બાઈ બાપુને રૂબરૂ મળી અને વાત કરીકે મારો ધણી બહારવટિયા સામે લડતાં ઘણા બહારવટઇયાને મારીને વીરગતિ પામ્યો છે . મારો ધણી મરતાં મારે આજીવિકા નાં સાંસા પડ્યા છે .માટે આપ કૈંક મને મદદ કરો, તો મારે ભૂખે મરવાનો વારો નો આવે .
બાપુએ જવાબ આપ્યો બીજાં લગન કરીલે તો તારો જે ધણી હશે એ તુને ભૂખે મરવા નહિ દ્યે .બાઈએ બાપુને જવાબ આપ્યો કે બાપુ મેં ધણી એવો ગોત્યો। તો કે જેણે લોકોને બહારવટિયાના ત્રાસ માંથી બચાવવા મૃત્યુને ભેટ્યો.પણ મારા ધણીને ધણી ગોતતાં નો આવડયો . કે જેણે તમારા જેવા નકદ્રને ધણી બનાવ્યો .
,.